راز تنوع برخي گونه هاي جانوري

مطالعات جديد روي يک مارمولک استراليايي که هم اندازه دست انسان است، افق جديدي را بر يکي از چشمگيرترين و توجه ناپذيرترين سؤالات مطرح در الگوهاي طبيعت گشوده است:
چرا که گونه هاي تکامل يافته برخي از جانوران به صدها و يا هزاران نوع مي رسد، اما برخي ديگر فقط شامل چند گونه اندک هستند؟
اين مطالعات نگاهي داشته اند به يکي از متنوع ترين گروه از مهره داران استراليايي به نام سقنقر که زير مجموعه تيره اي از مارمولک ها به بيشتر از 252 گونه مختلف هستند.

تحقيقات صورت گرفته در آزمايشگاه پرنده شناسي کرنل به شواهدي منجر شده است که براساس آنها خشک شدن قاره استراليا در طول 20 ميليون سال گذشته عامل اصلي چنين تنوع در حال رشدي است.
دن رابوسکي که يکي از دانشجويان فارغ التحصيل اين آزمايشگاه و همچنين از گردآورندگان اصلي اين اطلاعات است، ماه ها در صحراي استراليا وقت خود را صرف به دام انداختن سقنقرهايي نموده است که در حال خزيدن از زير يک بوته خار به زير بوته اي ديگر بوده اند.
با جمع آوري، دليل و مدرک کافي از مکان هايي که محل پيدايش گونه هاي مختلف سقنقرها بوده است و نيز با استفاده از دي ان آي (DNA) اين سقننقرها براي ترسيم نمودار تکاملي اين موجودات، وي به اين موضوع پي برده است که، تيره هايي که صاحب بيشترين تنوع گونه اي هستند، عمدتاً در خشک ترين مناطق استراليا زندگي مي کنند.
به گفته وي، ارتباطي بايد ميان سکني گزيدن اين موجودات در صحرا و تنوع شگفت انگيز و زياد آنها وجود داشته باشد.
از نتايج مطالعات انجام شده اين است که سقنقرهاي صحرا نشين موجب دگرگوني الگوهاي متداول و رايج گونه هاي جانوري يافت شده در ساير قسمت هاي جهان شده اند.

ايربي لاوت-دستيار رابوسکي مي گويد: تصور عموم بر آن است که جنگل هاي سرسبز و مرطوب استوايي مرکز بيشترين تنوع گونه هاي جانوري در جهان هستند، در حاليکه با مطالعه روي سقنقرها نتايج کاملاًبرعکسي به دست آمده است.
تنوع سقتقرهايي که محيط زيست آنها جنگل هاي سرسبز و پرباران استوايي است، بسيار کمتر از آنهايي است که در بيابان ها به سر مي برند و بيشترين فعاليت تکاملي اين سيستم جانوري عمدتاً در صحراها رخ مي دهد. وي همچنين مي گويد: طي 20 ميليون سال گذشته، بيشتر قسمت هاي قاره استراليا از مناطق مرطوب و استوايي به بيابان هاي خشک و سوزان تبديل شده است و زندگي در صحرا براي حيواناتي که با زيست بوم هاي پرآب سازگاري دارند، بسيار سخت و پرتنش است. اما در گذشته هاي دور، برخي از انواع سقنقرها مشاهده شده اند که توانايي سازگاري با محيط هاي بياباني و بي آب و علف جديد را داشته و جان سالم بدر برده اند. در حقيقت وجود تنوع شگفت انگيز کنوني در سقنقرها حاصل تکامل نسل هاي بعدي همان گونه بيابان نشين آنها در گذشته است. سقنقرهاي استراليايي واقعاً جذاب و خيره کننده هستند. دو گروه بخصوص از اين جانوران هستند که به طرز سرسام آوري تکامل يافته اند و هر کدام به 100 گونه متفاوت تفکيک شده اند. در مقابل سقنقرهاي ديگر کشورها و حتي در مقابل انواعي از سقنقرهاي استراليايي، تنوع اين مدل خاص از سقنقرهاي صحرايي واقعاً بيش از اندازه است. مطالعات صورت گرفته روي اين مارمولک ها شامل انواع خالدار، راه راه، 4 پا، 2پا، اپا، و حتي بدون پا بوده است.
دست کم 252 گونه از اين مارمولک ها در حال حاضر زيرزمين زندگي مي کنند واحتمالاًبيش از اين تعداد نيز هنوز تاکنون کشف نشده اند. سير تکاملي اين سقنقرها مي تواند بازتاب تکاملاتي باشد که در گروه هاي زيادي از جانداران، از علف ها و حشرات گرفته تا انسانها، تا به امروز صورت گرفته است و در اين تحولات برخي از گروه ها دچار تنوع چشمگير و برخي تنوع چنداني نيافته اند. رابوسکي مي گويد: براي من به عنوان يک دانشمند، يکي از موضوعات مهم در رابطه با سقنقرها تنوع زياد اين موجودات است، به اندازه اي که نمودار سير تکاملي آنها بسيار واضح و روشن است.
منبع: ماهنامه اطلاعات علمي-ش363